Światowy Dzień Żywności - moment refleksji i działania

Dziś, 16 października,  obchodzimy Światowy Dzień Żywności – święto ustanowione przez FAO w celu podnoszenia świadomości na temat globalnych wyzwań żywnościowych: głodu, niedożywienia, nierównego dostępu do żywności, ale także strat i marnotrawstwa. To dobra okazja, by przyjrzeć się całemu łańcuchowi produkcji i konsumpcji oraz temu, co każdy z nas i firmy mogą zrobić, by żywność trafiała do ludzi, a nie do kosza. Tegoroczne hasło obchodów to „Hand in Hand for Better Foods and a Better Future”. 

Marnotrawstwo żywności: skala problemu
Straty żywności występują na wielu etapach – od produkcji rolniczej, przez przetwarzanie i handel, aż po konsumpcję. Większość marnotrawstwa w Europie powstaje w gospodarstwach domowych (47 mln ton, czyli ponad 53 proc.), ale za 17 mln ton (19 proc.) odpowiada przetwórstwo, a za 4,4 mln ton (5 proc.) handel. Te liczby zobowiązują do działania – Unia Europejska stawia sobie ambitny cel: zmniejszyć straty o połowę do 2030 r.

Rola opakowania w ograniczeniu strat
Dobór odpowiednich opakowań to kluczowy element walki z marnotrawstwem. Opakowania zapewniają barierę dla tlenu, wilgoci, światła i mikroorganizmów – czynniki, które mogą znacznie skrócić trwałość żywności. Ważne jest jednak ich inteligentne zaprojektowanie aby chcroniąc zapakowane produkty, nie przyczyniały się do zanieczyszaczania środowiska. Stąd też zaangarzowanie nauki i przemysłu w materiały biodegradowalne, powłoki aktywne, technologie dozowania minimalizujące nadmiar. W efekcie żywność utrzymuje jakość i trafia do konsumenta w pełnowartościowej formie. Dobre opakowanie w wielu przypadkach może zapobiec zepsuciu produktu i uratować go przed wyrzuceniem – to inwestycja w efektywność i zrównoważenie.
Alternatywą, którą coraz częściej promuje się w miastach, są sklepy bez opakowań (zero-waste), gdzie klienci napełniają własne pojemniki na produkty sypkie, nabiał czy kosmetyki. W ten sposób ogranicza się ilość jednorazowych opakowań i promuje bardziej ekologiczny styl zakupów. To rozwiązanie, choć nie dla wszystkich produktów, stanowi realną odpowiedź na nadmiar zwłaszcza opakowań jednorazowych. Taki styl zakupów zachęca również do wykorzystywania opakowań wielorazowych, co jest spójne z kierunkiem w jakim podążają regulacje wynikające z PPWR.

Sztuczna inteligencja jako narzędzie wspierające
Coraz więcej firm sięga po AI, by lepiej prognozować popyt, optymalizować łańcuchy dostaw i zmniejszać nadmiary. Wykorzystanie sztucznej inteligencji pozwala zwiększyć trafność prognoz nawet o 65 proc. w porównaniu do „tradycyjnych” metod opartych o wyliczenie średniej. Oznacza to znaczny wzrost jakości posiadanej przez firmy wiedzy, a to – przy odpowiednim wykorzystaniu jej w łańcuchu dostaw – może przełożyć się na ograniczenia marnotrawstwa żywności. Odnosi się to zarówno do surowców, półproduktów, jak i wyrobów gotowych oraz towarów trzymanych w magazynach i na półkach sklepowych − mówi Maciej Kowalik, współtwórca Dature, systemu opartego na AI służącego do predykcji popytu, współtworzonego przez polskich naukowców i dofinansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju

Na całym świecie realizowane są liczne projekty wykorzystujące sztuczną inteligencję do ograniczania strat żywności. Jednym z nich jest „Eden”, system opracowany przez sieć Walmart, który dzięki algorytmom AI i uczeniu maszynowemu monitoruje świeżość produktów oraz usprawnia logistykę dostaw. Inne inicjatywy pokazują, że technologia może realnie zmniejszyć skalę marnowania – przykładem jest Pacific Coast Food Waste Commitment (PCFWC), zrzeszający duże amerykańskie sieci handlowe. W ramach pilotażu wykorzystującego narzędzia AI udało się tam ograniczyć straty żywności o około 15 proc. na sklep.

Podobne cele stawia sobie również Unia Europejska. W strategii „Od pola do stołu” zaplanowano redukcję marnowania żywności o połowę do 2030 r. Takie działania mają znaczenie nie tylko etyczne, ale też ekonomiczne – według wyliczeń każde euro przeznaczone na ograniczanie strat przynosi średnio 14 euro zwrotu. Istotny jest również wymiar środowiskowy: jak szacuje FAO, marnowana żywność odpowiada za nawet 8 proc. globalnych emisji CO₂. Wniosek jest oczywisty – inwestowanie w rozwiązania ograniczające straty żywności to korzyść dla gospodarki, społeczeństwa i planety.

Od refleksji do działania
Światowy Dzień Żywności to ważny moment, by przypomnieć: produkcja żywności to ogromny wysiłek – zasoby naturalne, praca, energia – i nie wolno ich trwonić. Skalę marnotrawstwa w UE i w przetwórstwie pokazują alarmujące dane, ale dzięki dobrze zaprojektowanym opakowaniom, rozwiązaniom opartym na sztucznej inteligencji oraz śwaidomym i zaangażowanym konsumentom, możemy realnie ograniczyć straty. Każdy uczestnik tego łańcucha – producent, dystrybutor, sklep i konsument – ma rolę do odegrania. Dziś niech to będzie nie tylko dzień refleksji, lecz impuls do działań – by żywność trafiała na talerze, a nie do śmietników.