Od dzisiaj, 1 października 2025 roku, w Polsce rusza system kaucyjny, jedna z największych reform w obszarze gospodarki opakowaniami od lat. Celem jest podniesienie poziomu recyklingu i ograniczenie ilości odpadów trafiających na wysypiska czy do lasów. Rozwiązanie to, funkcjonujące już w wielu krajach europejskich, ma pomóc Polsce zbliżyć się do unijnych wymogów dotyczących odzysku surowców. Z punktu widzenia branży opakowań jest to moment przełomowy: od teraz producenci, detaliści i operatorzy muszą działać we wspólnym systemie, a konsumenci przyzwyczaić się do nowych zasad zakupów i zwrotu butelek czy puszek. 

Jak działa system i co obejmuje? 

Kaucją objęte będą tylko wybrane opakowania po napojach – oznaczone specjalnym logo i informacją o wysokości kaucji: 

• butelki z tworzyw sztucznych (PET) do 3 l – 0,50 zł 

• puszki metalowe do 1 l – 0,50 zł 

• szklane butelki wielokrotnego użytku do 1,5 l – 1,00 zł 

Z systemu, ze względów sanitarnych, zostały wyłączone opakowania po produktach mlecznych jak mleko, kefir, jogurty itp. Kaucją nie będą objęte również produkty w butelkach niebędące napojami m.in. opakowania po oleju i occie. Kaucja nie będzie dotyczyła także szklanych opakowań jednorazowych. Do tego typu opakowań zaliczają się zazwyczaj również opakowania po mocnych alkoholach, w tym tzw. “małpki".

Dla wprowadzenia systemu przewidziany jest okres przejściowy w celu wykorzystania zapasów, co oznacza, że do końca 2025 roku można będzie sprzedawać opakowania bez logotypu kaucji. W pierwszych miesiącach, klienci będą zatem mogli znaleźć na pólkach sklepowych butelki zarówno z logo kaucji, jak i starego typu. 
 

Zasady funkcjonowania systemu 

Przy zakupie napoju w butelce lub puszce oznaczonej logotypem systemu doliczana będzie kaucja. Co ważne, dopiero przy kasie cena napoju zostanie powiększona o jej wartość. Każdy punkt sprzedaży – bez względu na metraż – który oferuje napoje w opakowaniach objętych systemem, jest zobowiązany do pobierania kaucji.  

Zwrot kaucji nastąpi w momencie oddania pustego opakowania. 

Oddać opakowanie będzie można w dowolnym punkcie zbiórki. Sklepy o powierzchni powyżej 200 m² muszą takie punkty prowadzić, natomiast mniejsze placówki (poniżej 200 m²) mogą do systemu dołączyć dobrowolnie. W każdej gminie musi funkcjonować przynajmniej jeden stacjonarny punkt odbioru opakowań i odpadów objętych systemem kaucyjnym. Punkty zbiórki mogą powstawać również poza sklepami. 

Opakowania kwalifikujące się do zwrotu muszą być odpowiednio oznakowane specjalnym logo i informacją o wysokości kaucji. 

 
^{Źródło: www.sytemkaucyjny.gov.pl}

Warto podkreślić, że paragon nie jest wymagany, aby odzyskać pieniądze. Opakowania powinny być jednak opróżnione. Nie trzeba natomiast usuwać nakrętek. 

Ważne jest także, aby opakowanie nie było zgniecione, posiadało czytelny kod kreskowy i nienaruszoną etykietę – mocne zgniatanie butelek czy puszek może uniemożliwić ich przyjęcie. Tylko wtedy urządzenie lub obsługa sklepu będzie w stanie zidentyfikować produkt. 

Jak podpowiada Konrad Nowakowski z Polskiej Izby Odzysku i Recyklingu Opakowań, automaty do przyjmowania opakowań będą wyposażone w mechanizmy kontroli nie tylko pod kątem oznaczeń i kształtu, ale również weryfikacji wagi. Oznacza to, że urządzenie odrzuci np. pełne butelki lub opakowania o wadze niezgodnej ze standardem. 

Opakowania z PET oraz puszki bez oznaczenia kaucyjnym logo, należy wyrzucać tak jak dotychczas, do pojemników przeznaczonych na odpady z tworzyw sztucznych i metalu. 
 

Praktyczne skutki i wyzwania dla branży 

Nowy system oznacza dla branży konieczność przeprojektowania części etykiet i dostosowania linii produkcyjnych, co dla producentów było jednym z wyzwań ostatnich miesięcy. Dla sieci handlowych kluczowe stało się przygotowanie punktów przyjęć – od dużych automatów (RVM), które umożliwią zwrot butelek i puszek, po obsługę ręczną w mniejszych sklepach. Również konsumenci muszą przygotować się na zmiany wynikające z nowego systemu. W praktyce wymaga to od kupujących większej uważności – nie każde opakowanie w obiegu będzie od razu objęte systemem, szczególnie w okresie przejściowym, dlatego będą musieli zwracać szczególną uwagę na oznakowania.  

Pierwsze tygodnie mogą być zatem testem dla całego systemu – w szczególności w kwestiach logistycznych związanych z odbiorem i magazynowaniem zwrotów.  

Jak podkreśla Konrad Nowakowski (PIOIRO), system kaucyjny, poza samym liczeniem zwróconych opakowań, zakłada także wieloetapowe ważenie odpadów opakowaniowych. Proces ten będzie realizowany na różnych etapach cyklu logistycznego i recyklingowego, co pozwoli na jeszcze dokładniejsze monitorowanie przepływu surowców i efektywność całego systemu.  

Uruchomienie systemu kaucyjnego w Polsce to bez wątpienia krok milowy w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Dla producentów, detalistów i operatorów oznacza on konieczność wprowadzenia nowych standardów, dla konsumentów – wyrobienie nowych nawyków, a dla całej branży opakowań – szansę na realne zwiększenie odzysku surowców i ograniczenie odpadów w środowisku. Warto pamiętać, że systemy tego typu w innych krajach (np. Niemcy, Finlandia, Norwegia)  szybko zyskały akceptację społeczną i osiągają dziś poziomy zwrotu przekraczające 90%. To, jak szybko Polska dołączy do tego grona, zależy od współpracy wszystkich uczestników rynku i konsekwentnego egzekwowania zasad. Pierwsze miesiące będą testem, ale stawką jest nowoczesny i odpowiedzialny rynek opakowań.